«Խաղաղության համաձայնագրի տեքստի 80-90 տոկոսը, արտգործնախարարի՝ ինձ տրամադրած տեղեկություններով, արդեն համաձայնեցված է»,- Բաքվի վերահսկողությանն անցած Շուշիում հայտարարել է Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը։ Նա հավելել է, որ Հայաստանին ստիպել են տեքստից հեռացնել Արցախի վերաբերյալ դիրքորոշումն ու տերմինաբանությունը, ինչը ճանապարհ բացեց կարգավորման գործընթացի հետագա զարգացման համար։ Միևնույն ժամանակ, ըստ Ալիևի, «երկու հարց բաց է մնում»։

Նորություններ » Չկա քաղաքականություն՝ առանց պատմության

Չկա քաղաքականություն՝ առանց պատմության

09.05.2020 | 10:20

Միայն Գերմանիան է պատասխանատվություն կրում երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ու հոլոքոստի համար: Նա, ով կասկածներ է սերմանում ու այլ ժողովուրդների է վերագրում հանցավոր դեր, անարդար է զոհերի նկատամաբ՝ Der Spiegel-ում գրում են Գերմանիայի ԱԳ նախարար Հեյկո Մաասը և Մյունխենի ժամանակակից պատմության ինստիտուտի տնօրեն Անդրեաս Վիրշինգը: Ոչ մի օր մեր նորագույն պատմության մեջ այդքան խոր հետք չի թողել, որքան 1945-ի մայիսի 8-ը:

Այդ օրը Եվրոպայում 40 միլիոն սպանվածների գերեզմանների վրա լռեցին զենքերը: Նացիոնալ-սոցիալիստների ահաբեկչությանը և եվրոպացի հրեաների սպանությանը վերջ դրվեց: Այդ օրը դարձավ իրավազուրկ ու հետապնդումների ենթարկվող միլիոնավոր մարդկանց ազատագրության օր, զոհերի հիշատակի օր, հաղթանակ անարդարության նկատմամբ: Այդ փորձը ցույց է տալիս՝ պատմությունից կարելի է դասեր քաղել, առավել ևս պատմության աղետներից: Թույլ չտալ, որ գերմանական հողը երբևէ նորից դառնա պատերազմի կամ մարդկության դեմ հանցագործությունների աղբյուր: Այսօր դա Գերմանիայի արտաքին քաղաքականության անբաժանելի, կենտրոնական տարրն է: Մեզ համար քաղաքականությունն անհնար է առանց պատմության: Բայց ինչ տեսք ունի հակադարձ փոխկապակցվածությունը: Որքան քաղաքականություն է պարունակում պատմությունը: Որքա՞ն սերտ են փոխկապակցված, մենք գործնականում զգում ենք միջազգային յուրաքանչյուր հանդիպման ժամանակ:

Մայիսի 8-ի նկատմամբ էլ վերաբերմունքը հաճախ արմատականորեն տարբեր է: Ռուսաստանում ու ԽՍՀՄ-ի մյուս երկրներում հիշում են հերոսներին ու նշում են պատերազմի ավարտը հաղթանակի շքերթներով: Արևմտյան դաշնակիցները ևս մայիսի 8-ին տոնական միջոցառումներ են անում: Բոլոր նրանց, որ պայքարել են նացիոնալ-սոցիալիստների բռնապետության դեմ, մենք շնորհակալ ենք մինչև այսօր: Լեհասատնում, Մերձբալթիկայում և Կենտրոնական, Արևելյան ու Հարավ-Արևելյան Եվրոպայի մյուս երկրներում, հակառակը, մայիսի 8-ին վերաբերվում են խառը զգացումներով: Նրանց համար նացիոնալ-սոցիալիզմի նկատմամբ հաղթանակը կապված է անազատության մեկ այլ ձևի սկզբի և օտարի կամքի պարտադրման հետ՝ փորձ, որ նրանք կիսում են շատ մարդկանց հետ Արևելյան Գերմանիայում: Մայիսի 8-ը հստակ ցույց է տալիս՝ պատմությունը իր դրոշմն է դնում նրա վրա՝ ով ենք մենք, ոչ միայն իբրև մարդ, այլև՝ ազգ: Առավել ևս կարևոր է անկեղծությունը: Գերմանիայի անցյալը ցույց է տալիս ռևիզիոնիզմի վտանգավորությունը, որ փոխարինում է ռացիոնալ մտածողությունն ազգային միֆերով: Ալդ պատճառով, այլ ոչ թե իբր բարոյական գերազանցության, մենք՝ գերմանացիներս, պարտավոր ենք հայտարարել մեր դիրքորոշումը, երբ հարձակման ենթարկվածներին դարձնում են ագրեսոր, իսկ զոհերին՝ հանցագործ: Վերջին ամիսներին այնքան անպատկառորեն պատմությունը վերաշարադրելու բազմիցս ձեռնարկված փորձերը պահանջում են բացատրություններ, որոնց անհրաժեշտությունը չպետք է ծագեր՝ նկատի ունենալով պատմական աներեր փաստերը՝ հարձակվելով Լեհաստանի վրա Գերմանիան միայնակ սկսեց երկորրդ համաշխարհային պատերազմը: Եվ Գերմանիան միայնակ է կրում մարդկության դեմ գործված՝ հոլոքոստի հանցագործությունների պատասխանատվությունը: Նա, ով կասկածներ է սերմանում և մյուս ժողովուրդներին է պարտադրում հանցավոր դերը, անարդար է զոհերի նկատմամբ: Չարաշահում է պատմությունը ու շիկացնում Եվրոպան: Բայց ինչպե՞ս կարելի է ամապնդել մայիսի 8-ը եվրոպական հիշողության մեջ, որ այդ օրը մեզ միավորի: Անհրաժեշտ է երկու պահ՝ պատրաստակամություն մեր հշողության մեջ ներառելու մյուսների տեսակետը՝ ինչպես զոհերի ցավը, այնպես էլ հանցագործների պատասխանատվությունը: Եվ քաջություն՝ հստակ տարբերություն դնելու զոհի ու հանցագործի, միֆի ու պատմական փաստի միջև:
Հեյկո Մաաս և Անդրեաս Վիրշինգ, Der Spiegel

Հ.Գ. Գերմանիայի ԱԳ նախարարն ու Մյունխենի ժամանակակից պատմության ինստիտուտի տնօրենը դիպուկ ու տեղին ձևակերպումներ են տվել, բայց նրանք բազում հարցեր թողել են բաց: Թերևս խնդիր չունենալով՝ անդրադառնալ պատմության վերաշարադրանքների նպատակադրումներին: Փաստացի՝ Գերմանիան հայտարարել է, որ ինքը չի մասնակցում այդ գործընթացին: Իսկ գործընթացը մեկն է՝ Ռուսաստանը համարում է, որ ինքը մենակ է հաղթել Հիտլերին, Եվրոպան ու ԱՄՆ-ը փորձում են հնարավորինս նսեմացնել ԽՍՀՄ-ի դերը: Պատահական չէ, որ Եվրոպան երկրորդ աշխարհամարտում հաղթանակը նշում է մայիսի 5-ին, Ռուսաստանն ու հետխորհրդային տարածքի պետությունները՝ մայիսի 9-ին: Նույնիսկ այդ հարցում կա տարբերություն: Չերչիլի Ֆուլտոնյան նշանավոր ելույթով սկսված սառը պատերաազմի օրերից մինչև հիմա աշխարհում շարունակվում է երկրորդ աշխարհամարտի պաշտոնական արդյունքներով հաստատված աշխարհակարգի փոփոխության գործընթացը, որի գործիքներից մեկն էլ հաղթողի դափնիների վերաբաժանումն է: Իրականությունը մեջտեղում է՝ հաղթել է կոալիցիան, որտեղ գլխավոր դերում Ռուսաստանն էր, բայց առանց դաշնակիցների՝ Կրեմլը պատերազմը չէր կարող ավարտել 1945-ի մայիսի 9-ին, իսկ դաշնակիցները միայնակ ընդհանրապես չէին հաղթի Հիտլերի Գերմանիային: Իսկ պատկերացնու՞մ եք երբևէ Թուրքիայի ԱԳ նախարարը առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ հայերի ցեղասպանության մասին խոսի այնպես, ինչպես Գերմանիայի ԱԳ նախարարը խոսում է երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ հրեաների հոլոքոստի մասին: Թերևս՝ ոչ ոք: Ու պատճառը ոչ միայն աշխարհաքաղաքականէ, այլև քաղաքակրթական տարբերություններն են:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Դիտվել է՝ 9301